Ponieważ dużo osób pisze bezpośrednio do mnie z prośbą o pomoc w odszukaniu dokumentów, niżej podaję adresy archiwów niemieckich i ich zasoby.
Niestety nie jestem w stanie każdemu osobno pomóc, ale myślę, że te informacje będą pomocne.
ARCHIWA w Niemczech
Bundesarchiv Berlin-Lichterfelde, Finkensteinallee 63
W archiwum tym zgromadzone są zasoby Centralnego Biura Imigracyjnego (EWZ –
Einwandererzentralstelle), które do 1994 r. znajdowały się w podlegającym administracji USA Berlin
Document Center. Stanowią one prawdziwą skarbnicę dla tych, których niemieccy przodkowie
naturalizowali się w Rzeszy Niemieckiej w latach 1939–1945. Archiwum przechowuje akta ponad
dwóch milionów osób.
Bundesarchiv
Postfach 450569
D - 12175 Berlin
Tel.: +49 – 18 88 77 70-0
Fax: +49 – 18 88 77 70-111
e-mail:
koblenz@barch.bund.de Bundesarchiv - Das Bundesarchiv Zasób
Imigrantami byli tzw. volksdeutsche, którzy w latach 1939–1945 przybywali przeważnie z Europy
Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Obozy przejściowe dla nich znajdowały się m.in. w Chełmie
Żarskim, Łodzi i Chojnowie (na Śląsku). Dokumentacja przesiąknięta jest jednak ideologią
narodowosocjalistyczną, wnioskodawcy musieli bowiem udowodnić, że nie byli Żydami. Dążąc do
wykazania pochodzenia niemieckiego podawali szczegóły o sobie i swoich przodkach, które w części
przedstawiają wartościowe informacje dla genealogów, ale należy podchodzić do nich z ostrożnością,
bo zdarzają się błędne dane. W 1945 r. dużą część akt zarekwirowali alianci, niemal 80 tysięcy tek
zaginęło lub zostało spalonych, zachowaną resztę zmikrofilmowano na ok. ośmiu tysiącach rolek.
Kto jest uprawniony do przeglądania zasobu?
Osoby pragnące uzyskać dostęp do akt otrzymują regulamin korzystania z materiałów archiwalnych w
Bundesarchiv. Wynika z niego, że zapoznanie się z odpowiednimi źródłami jest możliwe tylko
wówczas gdy:
• stwierdzi się, że osoba, której dotyczy kwerenda, zmarła co najmniej przed 30 laty (jeśli nie można
ustalić daty śmierci, okres ochronny kończy się po 110 latach od daty urodzenia tejże osoby)
• można skrócić ten okres – stosownie do §5 (5) prawa archiwalnego – po przedłożeniu zgody
osoby, której dotyczą poszukiwania
• jeśli upłynęło mniej niż 30 lat od śmierci, wymagane jest przedłożenie zgody najbliższej rodziny
(małżonka lub jednego z dzieci), o ile samemu nie należy się do kręgu tych osób.
Wymagane dokumenty
• złożenie wniosku o korzystanie z zasobów archiwum
• wniosek taki należy wypełnić również w przypadku, jeśli osobiście nie będzie się przeglądać akt,
lecz powierzy się kwerendę pracownikowi archiwum. O wniosek można poprosić w Bundesarchiv
pisemnie lub telefonicznie. Jako cel wykorzystania należy wpisać „badania genealogiczne”
• dokument tożsamości wnioskodawcy (lub jego kopia przy przesyłanych wnioskach zlecających
poszukiwania)
• możliwie najdokładniejsze dane poszukiwanych osób (nazwisko, ewentualnie nazwisko rodowe,
wszystkie imiona, data i miejsce urodzenia)
• ewentualnie kopia aktu zgonu.
Czego można oczekiwać?
Akta zawierają najczęściej:
• wniosek o naturalizację
– dla głowy rodziny, małżonki i nieletnich dzieci – a w nim dane o pochodzeniu, uczęszczaniu do
szkół, służbie wojskowej, dotychczasowych miejscach zamieszkania, krewnych w Rzeszy itd.
• stwierdzenie pochodzenia niemieckiego
rodzaj drzewa genealogicznego z procentowym obliczeniem pochodzenia niemieckiego
• dane osobowe
data i miejsce urodzenia wnioskodawcy oraz jego małżonki i dzieci, zawierają poza tym
wiadomości o rodzicach małżonków
• świadectwo zdrowia
orzeczenie lekarskie (wywiad lekarski, szczepienia, waga etc.)
• dane o rodzinie
informacja o liczebności rodziny, nazwiska i miejsce pobytu rodzeństwa wnioskodawcy i jego
żony, często z fotografiami
• ewidencja stanu majątkowego, poziom wykształcenia
wykształcenie ogólne i zawodowe oraz inna zdobyta wiedza, dotychczasowa działalność
zawodowa, dane o majątku, posiadaniu ziemi itd.
• wyniki badań zdrowia i dziedzicznych obciążeń biologicznych
zawierają opinię biegłego
• odpis aktu naturalizacyjnego
• do niektórych dokumentów dołączony jest napisany własnoręcznie życiorys!
Opłaty
Opłat nie pobiera się od osób samodzielnie korzystających z archiwum. Zlecając kwerendę,
obowiązuje cena 15,34 EUR za pół godziny pracy, do tego koszt kopii i porto. Jeśli mieszka się poza
Berlinem i poszukuje jedynie pojedynczych akt, korzystniej jest zlecić przesłanie ich kopii.
Informacje o zasobach Centralnego Biura Imigracyjnego w Internecie
Linki z adresu internetowego
Fehlermeldung 404 prowadzą najczęściej do anglojęzycznych
stron; pośród nich jest także baza online, która obejmuje już część nazwisk imigrantów z zasobu
Centralnego Biura Imigracyjnego.
Indeks dla Galicji
Kolejną bazą jest indeks Niemców, którzy napłynęli z Galicji. Zawiera on także nazwiska i inne dane o
niemieckich przybyszach z zachodniego Wołynia. W zamierzeniu indeks ma być co miesiąc
uzupełniany:
http://www.galizien-online.de/genweb...tl_genweb.html.
Bundesarchiv – Lastenausgleichsarchiv w Bayreuth
Znajdują się w nim m.in. akta administracji zajmującej się podatkiem wyrównawczym na pokrycie
szkód wojennych, czyli – jak sformułowano to na stronie internetowej archiwum – ustalaniem
jednostkowych wartości szkód na obszarach wypędzeń i wysiedleń, poza tym zgromadzona jest tu
powstała w latach pięćdziesiątych XX w. Dokumentacja Wschodnia. We wnioskach dotyczących
podatków wyrównawczych znajduje się nazwisko i miejscowość lub region, którego dotyczą. Jeśli uda
się odnaleźć nazwisko poszukiwanej osoby, otrzymuje się powiadomienie i następnie – posiadając
wymagane uprawnienia (zob. wyżej) – można zamówić kopie akt. Dokumenty można przejrzeć także
osobiście w archiwum w Bayreuth. Zbiory Dokumentacji Wschodniej udostępniane są bez specjalnych
ograniczeń.
Bundesarchiv – Lastenausgleichsarchiv
Postfach 5025
D - 95424 Bayreuth
Tel.: +49 (9 21) 4 60 1-0
Fax: +49 (9 21) 4 60 1-111
e-mail:
koblenz@barch.bund.de Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem
Tajne Archiwum Państwowe jest centralnym archiwum byłego państwa pruskiego. Do tego dochodzą
zasoby akt dawnych prowincji pruskich. Dokładniejsze dane o archiwum znajdują się także na stronie
internetowej
Die Netzseite des VFFOW. Zasoby interesujące dla
badaczy Wołynia to: pojedyncze spisy osób naturalizowanych w Prusach w latach 1922–1929 i
imigrantów z Rosji z lat 1905–1921, miesięczne listy naturalizowanych w Prusach za okres lipiec–
grudzień 1925, wykazy obywateli z lat 1924–1934. Równie ciekawe, choć z czasów sprzed przybycia
Niemców na Wołyń, są przechowywane w Geheimes Staatsarchiv tabele prestacyjne (wykazy
podatków chłopów w domenach królewskich sprzed 1806 r., i z lat 1819–1850).
Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz
Archivstrasse 12–14
D - 14195 Berlin (Dahlem)
Tel.: +49 (30) 83901-00 (pośrednictwo)
Fax: +49 (30) 83901-180
http://www.gsta.spk-berlin.de/ BIURA POSZUKIWAŃ ZAGINIONYCH
HOK (Heimatortskartei) Stuttgart – kościelne biuro poszukiwań
Biura te działają na polecenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych pod opieką prawną kościelnych
związków opieki społecznej i zajmują się m.in. „poszukiwaniem zaginionych osób cywilnych z
obszarów wypędzeń, na podstawie wniosków członków rodziny”. Bazę wyjściową stanowią dane o
mieszkańcach z dnia 1 września 1939 r. Aby otrzymać informację, należy podać miejsce
zamieszkania poszukiwanej osoby w powyższym dniu. Biuro, w zależności od wyników poszukiwań,
może poinformować także o osobach noszących to samo nazwisko lub innych mieszkańcach gminy,
którzy mogliby służyć swoją wiedzą. Należy przy tym oczywiście zapytać wybrane osoby o zgodę na
przekazanie ich adresu. Nadsyłane do biura poszukiwań listy kieruje się także do innych instytucji.
Biuro w Stuttgarcie zajmuje się terenami m.in. Europy Północno- i Południowo-Wschodniej,
przesiedleńcami ze Wschodu oraz Niemcami z „Kraju Warty” i Generalnego Gubernatorstwa. We
wniosku należy podać możliwie najbardziej szczegółowe dane. Trzeba liczyć się z dłuższym okresem
oczekiwania na opracowanie wniosku. Obowiązuje opłata 15,34 EUR za pół godziny pracy, do tego
porto itd.
Kirchlicher Suchdienst
Rosenbergstraße 50
D - 70176 Stuttgart 1
Tel.: +49 (7 11) 6 36 80 04
Fax: +49 (7 11) 6 36 80 07
Niemiecki Czerwony Krzyż
Biuro poszukiwań osób zaginionych Niemieckiego Czerwonego Krzyża w Hamburgu pomaga w
poszukiwaniach świadków i osób, z którymi został przerwany kontakt np. z powodu wydarzeń drugiej
wojny światowej lub wysiedlenia do Niemiec. Instytucja ta świadczy swoje usługi bezpłatnie.
Odpowiedni formularz zamawia się w Hamburgu, ale także bez niego można poprosić o
przeprowadzenie poszukiwania. Należy oczywiście podać jak najbardziej dokładne dane
poszukiwanych osób.
Deutsches Rotes Kreuz
Suchdienst Hamburg – Familienzusammenführung
Amandastr. 72–74
D - 20357 Hamburg
Tel.: +49 (40) 43202-0
Fax: +49 (40) 43202-200
e-mail:
DRK-Suchdienst-Hamburg@drk-sdhh.de Suchdienst- DRK
Monachijskie biuro poszukiwań osób zaginionych Niemieckiego Czerwonego Krzyża pomaga m.in. w
ustaleniu losów jeńców wojskowych i cywilnych, również z obozów sowieckich (obozy NKWD), a także
usiłuje odnaleźć osoby popadłe niewolę, internowane lub aresztowane ze względów politycznych.
Deutsches Rotes Kreuz
Generalsekretariat – Suchdienst München
Chiemgaustraße 109
D - 81549 München
Tel.: +49 (89) 680773-0
Fax: +49 (89) 68074592
e-mail:
info@drk-suchdienst.org 
Informacja: Jak odnaleźć dokumenty potwierdzające obywatelstwo niemieckie 
