Osoba współpracująca - odpowiedź ministra - Forum Prawne

Janusz.C.M. · 19-05-2011, 11:53

Ciekawe

Cytat:

Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej na interpelację nr 20396 w sprawie kwalifikacji do celów ubezpieczeń społecznych współmałżonka, jako osoby współpracującej z osobą prowadzącą działalność gospodarczą
W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 7 lutego 2011 r. znak: SPS-023-20396/11, dotyczące interpelacji posła Jana Warzechy w sprawie kwalifikacji do celów ubezpieczeń społecznych współmałżonka, jako osoby współpracującej z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, w oparciu o stanowisko członka zarządu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, uprzejmie przedstawiam, co następuje:
Pojęcie osoby współpracującej przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej okres podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.)
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 powołanej ustawy, osoby współpracujące przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Okres podlegania tym ubezpieczeniom, w myśl art. 13 pkt 5 ustawy, trwa od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia zakończenia tej współpracy. Ponadto osoby te podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu - art. 11 ust. 2 ustawy.
Dodatkowo zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się małżonka, dzieci własne, drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Jednocześnie w myśl art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli pracownik spełnia powyższe kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. W tym przypadku nie ma znaczenia okres, przez który
współpraca jest wykonywana ani wymiaru czasu pracy. Przepis ten nie ma zastosowania w stosunku do osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ani przepisy o działalności gospodarczej nie definiują pojęcia „współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej”. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 6 stycznia 2009 r. (sygn. akt II UK 134/0

. Zdaniem sądu cechami konstytutywnymi pojęcia „współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są występujące łącznie:
- istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego, muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem,
- znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.
Sąd podniósł także w uzasadnieniu wyroku (odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2008 r. sygn. akt. II UK 286/07), że chodzi o współpracę, bez której dochody z działalności nie osiągnęłyby takiego pułapu, jaki zapewnia takie współdziałanie.
Natomiast odnośnie do kwestii prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego brany jest pod uwagę nie tylko adres zameldowania (zamieszkania), lecz także takie okoliczności, jak m.in. prowadzenie wspólnego budżetu domowego oraz współpraca w załatwianiu codziennych spraw życiowych. Decyduje przede wszystkim więź społeczno-gospodarcza między określonym osobami bliskimi. Tak więc osoby współpracujące to członkowie najbliższej rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, przyczyniający się do prowadzenia działalności, działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność. To osoby zaangażowane w prowadzenie działalności, korzystające zarówno z zysków, które przynosi ta działalność, jak i ponoszące skutki ewentualnych błędów w jej prowadzeniu. W szczególności dotyczy to małżonków współpracujących ze sobą przy prowadzeniu działalności. W zakresie możliwości zawierania umów o pracę między małżonkami wypowiedział się Sąd Najwyższy, np. w wyroku z 15 stycznia 2007 r. (sygn. akt I UK 208/06).
W kwestii pozostawania czy niepozostawania małżonków we wspólnym gospodarstwie domowym nie rozstrzygają takie okoliczności, jak posiadania rozdzielności majątkowej, nieposiadanie dzieci, a nawet posiadanie formalne różnych adresów. W tej sprawie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z 2 lutego 1996 r. (sygn. akt II URN 56/95) stwierdzając, że ocena, czy dana osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być w szczególności udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych. Zgodnie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swoich sił oraz swoich możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, które przez swój związek założyli. Obowiązek ten, jako wynikający z przepisu bezwzględnie obowiązującego, powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania, orzeczenia separacji lub unieważnienia. Zatem istota związku małżeńskiego opiera się na prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego.
W indywidualnej sprawie rozstrzygnięcie, czy i w jakim okresie dana osoba podlega ubezpieczeniom jako osoba współpracująca, powinno być oparte na analizie i ocenie całości materiału dowodowego zebranego w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego lub kontrolnego przez terenową jednostkę organizacyjną ZUS. Niezbędne jest bowiem ustalenie stanu faktycznego w zakresie charakteru i rodzaju podejmowanych czynności, ich częstotliwości, w tym czy faktycznie pomoc miała charakter jedynie sporadyczny i okazjonalny, z wyjątkiem przypadków gdy pomiędzy osobami najbliższymi, o których mowa w art. 8 ust. 11 ustawy, została zawarta umowa o pracę, W przypadku wystąpienia sporu w zakresie obowiązku ubezpieczeń społecznych stronom wydawana jest decyzja, od której przysługuje prawo odwołania do sądu. Natomiast w przypadku wystąpienia sporu odnośnie do obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego rozstrzygnięcie sprawy, w formie decyzji, należy do kompetencji dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia - art. 109 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.)
Minister
Jolanta Fedak

Janusz.C.M. · 20-09-2013, 15:21

20.09.2013
Działalność gospodarcza: Małżonek na umowie zlecenie a składki ZUS

W przypadku zawarcia przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą umowy zlecenia z osobami, o których mowa w art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, powstanie wobec nich obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Brak jest bowiem w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, w odniesieniu do zleceniobiorców, przepisu analogicznego do tego, jaki zawarty jest w art. 8 ust. 2 ustawy w odniesieniu do pracowników, a wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi odrębny od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej tytuł do ubezpieczeń społecznych.

Takie stanowisko zajął Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie w interpretacji z 12 września 2013 r. (znak: WPI/200000/45I/1231/2013):

[kn_advert]

DECYZJA Nr 1231/2013

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku złożonym w dniu 30.08.2013 r. przez przedsiębiorcę ... w sprawie ustalenia tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych dla żony wnioskodawcy, z którą zawarł umowę zlecenia.

UZASADNIENIE

W dniu 30.08.2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział ... wpłynął wniosek płatnika ... o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca wskazał, iż od 2000 r. prowadzi działalność gospodarczą związaną ze sprzedażą detaliczną żywności prowadzoną w wyspecjalizowanych sklepach. Wnioskodawca, od stycznia bieżącego roku, zatrudnia żonę na podstawie umowy zlecenia, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Żona wnioskodawcy zajmuje się metkowaniem i układaniem towaru na stoisku handlowym. Tytułem do ubezpieczenia jest wykonywana umowa zlecenia, a wynagrodzenie wypłacane jest na podstawie stawki godzinowej.

Wnioskodawco podnosi, iż zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy systemowej w związku z art. 5 pkt 24 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wynika, że pracownik spełniający kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej dla celów ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego traktowany jest jako osoba współpracująca, a nie jako pracownik (za wyjątkiem pracownika zatrudnieniowego na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego). Wykonywanie pracy na podstawie odpłatnej umowy zlecenia, zgodnie z an. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - stanowi odrębny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Jednocześnie, zarówno w ustawie systemowej, jak i w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w odniesieniu do zleceniobiorców brak jest przepisu analogicznego do tego, który zawarty jest w art. 8 ust. 2 ustawy systemowej w odniesieniu do pracowników. Zdaniem wnioskodawcy, prowadzi to do wniosku, że brak jest podstaw prawnych do traktowania do celów ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia jako osoby współpracującej, nawet jeżeli spełnia ona kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej.

W przedstawionym stanie faktycznym przedsiębiorca powziął wątpliwość czy żona wnioskodawcy zatrudniona na podstawie umowy zlecenia może być traktowana do ubezpieczeń jak zleceniobiorca i czy z tego tytułu winne być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne.

Zdaniem wnioskodawcy, żona zatrudniona w firmie męża na podstawie umowy zlecenia nie będzie traktowana do ubezpieczeń jak osoba współpracująca lecz jak zleceniobiorca, w konsekwencji czego z tytułu umowy zlecenia winny być opłacane obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Wnioskodawca powołuje się na art. 8 ust. 1, 2 i 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych traktowany jest jak osoba współpracująca. Wnioskodawca stwierdza, że powyższego zapisu nie stosuje się w przypadku umów cywilnoprawnych, co należy rozumieć, iż w przypadku zawarcia umowy zlecenia z żoną powstaje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne nie jak za osobę współpracującą, ale jak za zleceniobiorcę.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

W myśl art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - w brzmieniu obowiązującym od 01.01.2013 r. - Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Powyższe oznacza, że wiążące interpretacje w formie decyzji mogą zostać wydane tylko w odniesieniu do wskazanych w cytowanym przepisie spraw.

W myśl ar. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 powołanej powyżej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami oraz osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 powołanej ustawy - jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Natomiast stosownie do ustępu 11 powyższego artykułu, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności.

W myśl art. 18 ust. 3 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) z tytułu wykonywania umowy zlecenia, jeżeli w umowie tej określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, albo prowizyjnie.

Zatem, w przypadku zawarcia przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą umowy zlecenia z osobami, o których mowa w art. 8 ust. 11 ustawy, powstanie wobec nich obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Brak jest bowiem w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, w odniesieniu do zleceniobiorców, przepisu analogicznego do tego, jaki zawarty jest w art. 8 ust. 2 ustawy w odniesieniu do pracowników, a wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi odrębny od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej tytuł do ubezpieczeń społecznych. Natomiast w przypadku zawarcia następnie z tymi osobami umów o pracę zostaną one objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, pod warunkiem pozostawania nadal przez te osoby we wspólnym gospodarstwie domowym.

Uwzględniając powyższe, Oddział uznał stanowisko przedsiębiorcy za prawidłowe, z uwagi na fakt, iż żona wnioskodawcy, z którą zawarł umowę cywilnoprawną, będzie podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jak zleceniobiorca. W konsekwencji, po stronie wnioskodawcy jako zleceniodawcy powstaje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę treść powołanego powyżej art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazuje, iż nie wydaje interpretacji indywidualnych w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, gdyż ustawodawca nie przyznał mu kompetencji w tym zakresie, w konsekwencji - oparciu o art. 66 § 1 i 2 z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U, z 2013 r., poz. 267) zawiadamia, iż w przedmiotowej sprawie wnioskodawca jest uprawniony do wniesienia podania do dyrektora właściwego terytorialnie oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Takie podanie złożone zgodnie z niniejszym zawiadomieniem, w terminie 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia, uważa się za złożone w dniu wniesienia pierwszego podania.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

POUCZENIE

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego Sądu Ubezpieczeń Społecznych.

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.