Egzekucja nie swojej wierzytelności - Forum Prawne

Użytkownik

Czy odpowiada karnie osoba, która sprzedała jakiejś firmie wierzytelność, a następnie sama uzyskuje tytuł wykonawczy i kieruje sprawę do komornika w celu odzyskania długu?

rewt

A gdzie tu podstęp i rozporządzenie mieniem?

a priori

Może odpowiadać.

Pomyśl...

ZbigTan

Mógłbyś rozwinąć odpowiedź ?

Użytkownik

Może doszło do zwrotnej cesji wierzytelności, o której nie zostałeś poinformowany.

rewt

No myślę.

Wyrok zasądzający powództwo (nie prawokształtujący) wydany przez sąd cywilny nie jest żadnym rozporządzeniem mieniem. Sąd niczym nie rozporządza, tylko poświadcza, że komuś coś się należy lub nie należy na podstawie przepisów prawa materialnego. Samo uprawnienie zaś wynika z przepisów prawa, a nie powstaje w wyniku takiego lub innego orzeczenia sądu.

No i gdzie tu rozporządzenie?

Yozayan

Jeśli sprzedała to jakim cudem uzyskała tytuł wykonawczy? Pozwany nie wiedział o cesji czy nie podniósł zarzutu braku legitymacji czynnej?

Rozporządzeniem mieniem mogłoby być świadczenie ekwiwalente uzyskane od cesjonariusza i w stosunku do niego (jako pokrzywdzonego) można ewentualnie rozpatrywać czyn pod kątem art. 286.

a priori

Rozporządzenie mieniem następuje z chwilą wydania przez Sąd orzeczenia, w którym dokonuje się przesunięcie określonych składników majątkowych. Co więcej SN, uznaje dopuszczalność konstrukcji tzw. oszustwa sądowego nawet w wypadku wybitnie deklaratoryjnego orzeczenie, jakim jest postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku (i słusznie).

Zresztą nie chce mi się produkować - niech przemówi orzecznictwo:


Cywilnoprawne znaczenie "rozporządzenia mieniem" nie determinuje wykładni tego pojęcia na gruncie znamion strony przedmiotowej przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. Ma ono tu bowiem znaczenie swoiste, odpowiadające przedmiotowi ochrony i odnosi się do szeroko postrzeganego stanu majątkowego pokrzywdzonego. Jego niekorzystną zmianę może wywołać rozporządzenie, rozumiane jako każda czynność zadysponowania mieniem, przewidziana przez przepisy prawa, kształtująca określony stan prawny. Czynnością tą może być także rozstrzygnięcie przez sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Jeżeli doszło do pominięcia w postanowieniu sądu osoby uprawnionej do dziedziczenia, na skutek przedstawienia fałszywych dowodów przez sprawcę zmierzającego do osiągnięcia korzyści majątkowej, to taki czyn może stanowić tzw. oszustwo sądowe, wypełniające znamiona przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. Jego specyfika polega na tym, że "osobą" wprowadzoną w błąd i dokonującą rozporządzenia mieniem jest sąd, a pokrzywdzoną osoba, względem której orzeczenie sądu wywołuje niekorzystne zmiany w sytuacji majątkowej.
OSP 2013/9/85


1. Jeżeli skutkiem popełnienia przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. jest wydanie przez sąd, w postępowaniu cywilnym, postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie sfałszowanego testamentu, to dalsze czynności będące efektem uzyskania takiego dokumentu urzędowego (np. wpis do księgi wieczystej, zawarcie umów przenoszących własność nieruchomości) od strony normatywnej nie mogą być ujmowane jako "rozporządzenie mieniem", albowiem skutek przestępny następuje przez pierwszą dyspozycję o takim charakterze. Dalsze czynności nastawione są wówczas na realizację celu, czyli osiągnięcie korzyści majątkowej.
(...)
3. Niekorzystnym rozporządzeniem mieniem w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. może być również wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, uzyskanego na skutek świadomego wprowadzenia sądu w błąd co do - niezgodnego z rzeczywistością - tytułu dziedziczenia czy kręgu uprawnionych spadkobierców, o ile prowadzi do pogorszenia sytuacji majątkowej pokrzywdzonego w zestawieniu z sytuacją, gdyby postanowienie to odzwierciedlało rzeczywisty stan prawny w zakresie prawa do dziedziczenia spadku.
(...)
OSNKW 2010/6/50, Biul.SN 2010/5/22-23

Użycie w procesie w celach dowodowych dokumentu prywatnego, zawierającego nieprawdziwe stwierdzenie, może podpadać pod art. 264 k. k.
OSN(K) 1934/1/8

Wyrok
Sądu Najwyższego
z dnia 11 maja 1937 r.
II K 244/37

Wprowadzenie sądu w błąd nieprawdziwymi twierdzeniami, zawartymi w pozwie cywilnym, popartymi jednocześnie fałszywymi dowodami, jest działaniem oszukańczym przez to, że zamiarem sprawcy jest skłonienie sądu do określonej w art. 264 k.k. dyspozycji cudzym mieniem.
OSN(K) 1937/12/337

Wyrok
Sądu Najwyższego
z dnia 10 czerwca 2010 r.
IV KK 1/10

1. Istotnym elementem rozporządzenia mieniem w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. jest jego dobrowolność, albowiem pokrzywdzony dokonuje określonej czynności rozporządzającej zgodnie z własną wolą.
2. Warunkiem odpowiedzialności karnej z art. 286 § 1 k.k. jest tożsamość osoby wprowadzonej w błąd i osoby rozporządzającej mieniem.
3. Niekorzystnym rozporządzeniem mieniem, jako znamieniem przestępstwa oszustwa, jest każda czynność o charakterze określonej dyspozycji majątkowej, odnoszącej się do ogółu praw majątkowych, ale i zobowiązań kształtujących sytuację majątkową, która skutkuje ogólnym pogorszeniem sytuacji majątkowej pokrzywdzonego, w tym zmniejszeniem szans na zaspokojenie roszczeń w przyszłości.
4. Komornik sądowy jako organ egzekucyjny działający w oparciu o wniosek o wszczęcie egzekucji z załączonym tytułem wykonawczym w postaci aktu notarialnego, któremu nadano klauzulę wykonalności, dokonując czynności egzekucyjnych może rozporządzać cudzym mieniem, tj. mieniem dłużnika lub osoby trzeciej.
5. Czynnością oszukańczą w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. może być złożenie do komornika wniosku o wszczęcie egzekucji, jeżeli w dacie składania wniosku wierzyciel jest świadomy, że objęte wnioskiem świadczenie zostało spełnione zgodnie z treścią tytułu egzekucyjnego.


W wypadku tzw. oszustwa procesowego, polegającego na przestawieniu fałszywych dowodów, a więc wprowadzeniu sądu w błąd, może dojść do niekorzystnego rozporządzenia mieniem pozwanego, jeżeli na podstawie tych dowodów sąd zasądzi roszczenie. Podmiotem wprowadzonym w błąd (nie - przyp. mój) jest komornik, a więc organ niemający ustawowego uprawnienia do rozporządzenia cudzym mieniem - w przeciwieństwie do sędziego, który dysponuje takim uprawnieniem przy orzekaniu o roszczeniach majątkowych. Czynność komornika, w wypadku egzekucji sądowego nakazu zapłaty, będącego właśnie aktem rozporządzenia cudzym mieniem, może być uznana jedynie za czynność realizującą ten akt, i tylko tym aktem legitymizowaną.
OSNwSK 2006/1/2427

rewt

W tym przypadku należało by dowieść, że wierzyciel w momencie cedowania miał już zamiar potem i tak dochodzić swojej wierzytelności przed sądem. Po pierwsze wątpliwe aby tak było, a po drugie jeszcze bardziej wątpliwe aby dało się tego dowieść.

Oczywiście, ale to dotyczy wyroków prawokształtujących/konstytutywnych. W orzeczeniu deklaratoryjnym żadne przesunięcie majątkowe nie następuje, sąd zasądza powództwo mniej więcej w formie "Pan X ma zapłacić Panu Y tyle złotych". Od samego tego orzeczenia żadne przesunięcie nie następuje ani sytuacja majątkowa Pana X się nie zmienia.

Oczywiście dokonać przesunięcia może komornik, ale art. 286 KK wymaga tożsamości osoby wprowadzonej w błąd oraz osoby która dokonuje przesunięcia majątkowego.

Przytoczone orzecznictwo dotyczy albo orzeczeń konstytutywnych (spadki), albo dodatkowo posługiwania się fałszywymi dowodami w celu wprowadzenia sądu w błąd. W naszym przypadku z dużym prawdopdobieństwem można założyć, że żadnych fałszywych dowodów nie będzie, a tylko przemilczenie informacji o cesji. Konstrukcja kontradyktoryjnego postępowania cywilnego jest taka, że powód jak i pozwany może kłamać do woli, a więc także i milczeć, więc skoro prawo na to pozwala, to nie za bardzo widzę możliwość stawiania im potem z tego tytułu skutecznie zarzutów.

Dla uzupełnienia dodam tylko, że nie udało mi się znaleźć żadnego orzeczenia SN odnoszącego się do wyroku deklaratoryjnego i oszustwa procesowego, wszystkie które znalazłem dotyczą orzeczeń konstytutywnych. Jeśli są jakieś których nie znam to chętnie bym się z nimi zapoznał.

a priori

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest orzeczeniem konstytutywnym? Ciekawa koncepcja...

To akurat oczywiste. W jaki inny sposób sąd miałby zostać wprowadzony w błąd, skoro orzeczenie wydaje w oparciu o przedstawione dowody?

rewt

Nieprecyzyjnie się wyraziłem, sytuacja spadków jest akurat szczególna, co widać dokładnie w uzasadnieniu ww wyroku:

W naszym przypadku podobno w taki sposób, że powód pominął pewne okoliczności faktyczne, które mogły mieć znaczenie przy orzekaniu, przy jednoczesnej biernej postawie strony pozwanej.

a priori

Tak, tak nieprecyzyjnie się wyraziłeś... Najpierw twierdzisz, że oszustwo sądowe może dotyczyć wyłącznie orzeczeń konstytutywnych, do których (kilkukrotnie - zapewne przez "brak precyzji") zaliczasz postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Gdy wyraźnie wykazuję, że SN dopuszcza możliwość popełnienia oszustwa w drodze wydania orzeczenia deklaratoryjnego, twierdzisz, że jest to sytuacja wyjątkowa...

Tymczasem wniosek jest prosty - skoro uznaje się, że dochodzi do niekorzystnego rozporządzenia mieniem na skutek stwierdzenia nabycia spadku, gdzie w istocie nie następuje bezpośrednie przesunięcie majątkowe, to tym bardziej takie niekorzystne rozporządzenie następuje w wypadku wyroku zasądzającego powództwo, w którym przecież dochodzi do bezpośredniego rozstrzygnięcia o konkretnym roszczeniu.

A zatem mamy do czynienia z alternatywnym zachowaniem stanowiącym znamię oszustwa - wyzyskaniem błędu, a nie wprowadzeniem w błąd. Zupełnie inną kwestią jest natomiast możliwość udowodnienia celowego wyzyskania błędu, co z pewnością jest znacznie trudniejsze niż w wypadku wprowadzenia w błąd za pomocą przedstawienia fałszywych dowodów.

rewt

Nie, ponieważ jak wskazał SN w cytowanym uzasadnieniu, jest to sytuacja wyjątkowa i dotyczy połączenia orzeczenia deklaratoryjnego w połączeniu ze spadkiem. Uzasadnienie j/w.

Wracając jednak do mojego pierwotnego pytania - w jaki sposób - ale konkretnie - orzeczenie sądu "Pan X ma zapłacić Panu Y 1000 zł" wpływa na stan majątkowy Pana X, tak w zakresie rzeczowym lub obligacyjnym? Nastąpiło jakieś uszczuplenie majątku? Nie. Nastąpiło powstanie jakiegoś zobowiązania? Też nie.

Nie, ponieważ powód w postępowaniu sądowym zobowiązany jest przytaczać dowody tylko na poparcie swoich twierdzeń. Nie ma obowiązku przedstawiać przeciwdowodów (co zresztą podważało by w ogólę ideę procesu kontradyktoryjnego), a to, że sąd jest zbyt mało wnikliwy, albo pozwany śpi, nie skutkuje wykorzystaniem błędnego przeświadczenia.

Pominę już kwestie procesowe, tj. to, czy jakikolwiek sędzia przesłuchany w charakterze świadka przyznał by, że został wprowadzony w ten sposób w błąd.

a priori

Oczywiście, że nastąpiło - w tym momencie wykonanie tego orzeczenia przez komornika jest już tylko kwestią techniczną. W odróżnieniu od sądu nie dysponuje on bowiem prawem do władczego rozporządzania cudzym mieniem, a jedynie wykonuje orzeczenie sądu. Szczegółowe uzasadnienie tego poglądu znajdziesz w orzeczeniach - nie chce mi się go powielać.

Uściślijmy pewne kwestie - czym innym jest niewspominanie przez powoda o przedawnieniu, czy innych zarzutach służących pozwanemu, a czym innym występowanie o zasądzenie świadczenia z wierzytelności, która już mu nie przysługuje z jednoczesnym zatajeniem faktu jej zbycia. To jest ewidentne wprowadzenie w błąd i chyba nikt nie powinien mieć co do tego żadnych wątpliwości...

Nie bardzo rozumiem po co sędzia miałby być przesłuchiwany w charakterze świadka - fakt wprowadzenia w błąd wynika przecież wprost z treści orzeczenia oraz uzasadnienia, w którym sąd wskazuje, jakie fakty i na jakiej podstawie uznał za udowodnione. Zresztą już sam fakt zasądzenia roszczenia z wierzytelności, która nie przysługuje powodowi jednoznacznie dowodzi, że sąd pozostawał w błędzie - jest to oczywiste dla każdego, kto wie, co jest podstawą uwzględnienia powództwa.

Szczerze mówiąc nie chce mi się udowadniać rzeczy dość jednoznacznie rozstrzygniętych w orzecznictwie i doktrynie - możesz mi wierzyć lub nie, to nie mój problem. Wydaje mi się, że wszystko zostało już napisane...

rewt

No i chyba doszliśmy do sedna. Samo orzeczenie nie jest rozporządzeniem mienia, do rozporządzenia konieczne jest jego wykonanie przez komornika, bo tylko komornik może rozporządzać mieniem w przypadku egzekucji wyroku zasądzającego.

Art. 286 KK wymaga tożsamości osoby która rozporządza mieniem oraz osoby wprowadzonej w błąd. O ile wprowadzony w błąd jest sąd, o tyle rozporządza mieniem przy egzekucji nie sąd a komornik -> w konsekwencji brak jest znamion czynu zabronionego z 286 KK.


To się robi trochę bardziej skomplikowane, bo sąd karny musiał by ponownie rozważać podstawy prawomocnego (zakładam) orzeczenia sądu cywilnego. A tego robić nie może zgodnie z art. 8 KPK.